پُمپ یا تُلُمبه وسیله‌ای مکانیکی برای انتقال مایعات است که باافزایش فشار جریان آن، امکان جابجایی مایعات‌را به ارتفاعی بالاتر(با افزایش هد) یاحتی پایین دست (معمولاً حوضچه یا مخزن) فراهم می‌آورد.
به‌طور کلی پمپ به دستگاهی گفته می‌شود که انرﮊی مکانیکی را از یک منبع خارجی اخذو به سیال مایعی که ازآن عبور می‌کند، انتقال می‌دهد. در نتیجه انرﮊی سیال پس از خروج از این دستگاه (پمپ) افزایش می یابد.
در پمپ ها تغییرات انرﮊی سیال همواره به صورت تغییر فشار سیال مشاهده می گردد. ازپمپ‌ها برای انتقال سیال به یک ارتفاع معین و یا جابه‌جایی آن در یک سیستم لوله‌کشی ویا هیدرولیک استفاده می‌نمایند. به عبارت کلی تر از پمپ برای انتقال سیال از یک نقطه به نقطه دیگر استفاده می کنند. انواع مختلفی از پمپ ها وجود دارد که هرکدام دارای کاربرد خاصی می باشند. با این مطلب از ترکان تجهیز تاسیسات همراه باشید تا به معرفی چند مورد از انواع پمپ ها بپردازیم.
انواع پمپ:
انواع پمپ های سانتریفوﮊ:
این پمپ ها از نوعی می باشند که انتقال انرﮊی از آنها به سیال به طور دائمی انجام می پذیرد. پمپهای سانتریفوﮊ معمولاً نیروی محرکه خود را از طریق یک الکترو موتور (موتور الکتریکی) دریافت می کنند. انتقال نیروی محرکه از موتور به پمپ از طریق یک محور به نام شَفت منتقل می شود. شَفت موتور به وسیله نوعی تجهیزات مکانیکی به نام کوپلینگ به شَفت پمپ متصل شده است. به این ترتیب انتقال نیرو به راحتی از طریق شفت موتور الکتریکی به شفت پمپ منتقل می گردد.
پمپ های سانتریفوﮊ دارای یک محفظه هستند که حلزونی شکل است و پوسته یا کِیسینگ نامیده می شود. درون آن یک یا چند چرخ قرار دارند که روی یک محور (شفت) نصب شده اند. هر چرخ مجهز به تعدادی پره می باشد. انتقال انرﮊی به سیال در این قسمت انجام می شود. برای اینکه ازمحل خروج شفت از کِیسینگ پمپ سیالی خارج نشود و اصطلاحا نشتی به خارج نداشته‌باشیم از ابزاری به‌نام مکانیکال سیل استفاده شده‌است.
نکته بسیار مهم در مورد این نوع پمپها هواگیری یا پرایم کردن پمپ پیش از روشن کردن آنها می باشد. یعنی پس‌از لاین آپ نمودن پمپ واطمینان از ورود سیال به داخل پمپ، باید از خروج کامل هوا یا گاز حبس‌شده در داخل پمپ نیز اطمینان حاصل نمود. از این نوع پمپها در ابعاد و اندازه های مختلف برای مصارف گوناگون ساخته می شوند.
پمپ های رفت وبرگشتی:
این نوع از انواع پمپ ها وسایلی هستند که انتقال انرﮊی از آنها به سیال به صورت پریودیک و دوره ای می باشد. نیروی محرکه این نوع پمپها نیز غالبا توسط موتورهای الکتریکی تامین می گردد. در این نوع پمپها حرکت چرخشی میل لنگ تبدیل به حرکت رفت و آمدی پیستونی در یک سیلندر می شود. با عقب رفتن پیستون در سیلندر ایجاد مکش شده و در نتیجه مایع از طریق یک شیر ورودی داخل سیلندر می گردد. با حرکت پیستون به طرف جلو دریچه ورودی بسته و مایع از طریق شیر خروجی به خارج هدایت می گردد. شیرهای ورودی و خروجی یکطرفه بوده و طوری ساخته شده اند که در مراحل رفت و آمد پیستون، از ورود مایع داخل سیلندر به قسمت کم فشار و بالعکس ممانعت شود.
اگر بجای پیستون، پلانجری در داخل سیلندر رفت و آمد کند در این حالت به آن پمپ پلانجری می گویند. در ضمن چنانچه پلانجر دیافراگمی را حرکت دهد پمپ از نوع دیافراگمی است. فرق میان پیستون وپلانجر در این است که طول سر پیستون کوتاه تر از مسافتی است که پیستون درون سیلندر طی می نماید، در حالی که طول پلانجر بیشتر از طول مسافت طی شده توسط آن در داخل سیلندر می باشد. از طرفی در پمپهای پیستون از حلقه یا رینگی جهت آب بندی پیستون و سیلندر استفاده شده است که روی بدنه پیستون قرار گرفته و همراه آن حرکت می کند، در حالیکه در پمپهای پلانجری این رینگ روی سیلندر قرار دارد و ثابت است.
مزایا و معایب:
این پمپها معمولاً کم ظرفیت هستند ولی فشار خروجی سیال را می توانند تا مقدار زیادی افزایش دهند. بنابراین از این پمپها در جاهایی که نیاز به جا به جا کردن سیالی با حجم کم ولی فشار بالا می باشد استفاده می کتتد. در ضمن باید به این نکته نیز توجه داشت که جریان سیال در این پمپها به صورت غیر یکنواخت می باشد. نکته بسیار مهم در مورد این پمپ ها آن است که هرگز نباید آنها را در حالیکه شیر خروجی پمپ (دیسچارج پمپ) بسته است روشن نمود.
پمپ های چرخ دنده ای یا Gear Pumps:
این پمپ ها نوعی از پمپهای گردشی یا روتاری می باشند. پمپ های چرخ دنده ای از دو قسمت متمایز تشکیل شده اند. یکی قسمت جداره ثابت دیگری قسمت دوار که شامل یک محور گردان با چرخ دنده می‌باشد.
در پمپهای چرخ‌دنده‌ای مقداری مایع بین دنده‌های چرخ‌دنده پمپ به اصطلاح به تله می افتد. ودر اثر چرخیدن چرخ‌دنده‌ها این مایع به قسمت خروجی پمپ رانده می‌شود. این پمپها به گونه‌ای ساخته می‌شوند که در آنها فاصله میان اجزاء گردنده و جداره ثابت بسیار کم می باشد. کار برد این پمپها برای جا به جایی مایع با حجم کم و فشار متوسط می باشد. نکته مهم درمورداین پمپها آن است که هرگز نباید آنها‌را درحالی که شیرخروجی پمپ (دیسچارج پمپ) بسته است روشن نمود. چراکه دراین حالت، اگرهیچ شیر اطمینانی (سِیفتی وَلو) درمسیر تخلیه پمپ وجود نداشته‌باشد. یاخود پمپ ازبین می‌رودو یااینکه لوله تخلیه می‌شکند.
بازتاب: كاويتاسيون در پمپ های سانتريفوژ - شرکت ترکان تجهیز تاسیسات